Jadwiga Zamoyska, lata 80.

Pamiętaj, żeś córką swego ojca

W 1886 roku Jadwiga została aresztowana i osadzona w więzieniu w Śremie. Pretekstem do zatrzymania było francuskie obywatelstwo rodziny Zamoyskich. O tzw. rugach pruskich pisała do Anny Stablewskiej w liście z 29 sierpnia 1885 roku: „Rząd pruski wydał dekret zmuszający wszystkie osoby polskiej mowy, bez względu na wiek, płeć i pochodzenie, które się̨ urodziły poza granicami państwa niemieckiego, ażeby opuściły to państwo w przeciągu trzech dni, od trzech dni do sześciu tygodni najdalej; pojmij, jeżeli możesz, wszystkie następstwa takiego barbarzyństwa”.

Jadwiga żegna się ze swoją córka Marią słowami: „Oni o mnie wiedzą, ale o tobie nie wiedzą – zrób co chcesz, ale zrób mi tą przyjemność, żebyś znikła. Pamiętaj, żeś córką swego ojca”. Kadr z filmu Zamek pełen poezji, odc. 1, reżyseria R. Elis

Podczas pobytu w więzieniu Zamoyska mogła liczyć na życzliwość lokalnej społeczności – pewna rodzina przyniosła jej poduszkę, inna z kolei jedzenie. Ojciec jednej z uczennic kórnickiej Szkoły Domowej Pracy Kobiet, który był strażnikiem więziennym, podarował Jadwidze bukiecik kwiatków, gdy ta opuszczała celę po… dwudziestu czterech godzinach.

Więzienie w Śremie numerem 33. zaznaczono celę Jadwigi. ok. 1900 r.